طب سنتی (Traditional medicine) را دانش و مهارت شیوه‌های مبتنی بر تئوری، اعتقادات و تجربه‌های فرهنگ‌های بومی مختلف که در حفظ سلامتی تاثیر بسیاری دارد، تعریف می‌کنند. البته این تعریف کامل طب سنتی نیست. در واقع می‌توان گفت طب سنتی مجموعه‌ای از دانسته‌ها و توانایی‌های عجین شده با فرهنگ و تجربه‌های یک ملت است که به تشخیص، پیشگیری، بهبود و در نهایت درمان انواع بیماری‌های جسمی و روحی کمک می‌کند.
سداروهای سنتی طی قرون متوالی در بسیاری از کشورهای جهان مورد استفاده قرار گرفته است. امروزه، این داروها هنوز هم بخش مهمی از مراقبت‌های بهداشتی را در برخی از کشورها نشان می‌دهند. به عنوان مثال، بیش از 100 کشور دنیا از مقررات داروهای گیاهی و گیاه درمانی خاص و واحدی برخوردار هستند؛
اما از آنجایی که شیوه‌های طب سنتی در کشورها و مناطق مختلف متفاوت هستند، تحت تاثیر بسیاری از نگرش‌ها، فرهنگ، تاریخ و تجربه شخصی به تغییرات جزئی تجویز می‌شوند.
امروزه مشکلات مختلف اقتصادی و هجوم انواع بیماری‌های صعب العلاج یا لاعلاج سبب شده تا استفاده از داروهای سنتی در سطح جهان گسترش یافته و طرفداران زیادی داشته باشد. محبوبیت طب سنتی در بین کشورهایی که با فقر مطلق روزگار می‌گذرانند سبب شده تا افراد ساکن در این کشورها، سیستم بهداشتی خود را تقویت کرده و به کمک گیاه درمانی با بسیاری از بیماری‌های روحی و جسمی مبارزه کنند.
معرفی طب سنتی و گسترش مداوم آن، علاوه بر جنبه‌های درمانی‌اش کمک زیادی به رشد اقتصادی کشور، بالا بردن سطح ایمنی بدن و جلوگیری از انقراض بسیاری از گیاهان با خواص دارویی کرده است.
تاریخچه طب سنتی در ایران
تاریخچه طب سنتی در ایران به ده هزار سال پیش می‌رسد. ظهور اسلام نیز در تقویت این حوزه تاثیر بسیاری داشته است. ابوعلی سینا و زکریای رازی دانشمندان مسلمان با گسترش طب سنتی خدمات فراوانی به حوزه پزشکی در جهان ارائه کردند.
در طب سنتی ایرانی حفظ سلامتی، اصلاح تغذیه و سبک زندگی بر درمان اولویت دارد. ابوعلی سینا در کتاب قانون می‌گوید: «طب علمی است که به واسطه آن احوال بدن انسان شناخته می‌شود از جهت آنچه موجب سلامتی و بیماری است تا صحت و سلامتی موجود را حفظ کند و در صورت از دست رفتن سلامتی آن را به بدن برگرداند.»
متخصص طب سنتی ایرانی برای تشخیص بیماری و ارائه روش درمانی صحیح تمام شرایط بدنی، سن، ژنتیک، ویژگی‌های روحی، شرایط جغرافیایی و… بیمار را مورد بررسی قرار می‌دهد تا عاملی که تعادل را در بدن او بر هم زده پیدا کند. پس از آن با اصلاح تغذیه و سبک زندگی در کنار تجویز داروهای گیاهی و اعمالی همچون ماساژ، بادکش، حجامت و… به درمان بیمار می‌پردازد.
نکته مهم این است اصلاح تغذیه بیمار در طب سنتی از اهمیت زیادی برخوردار است. زکریای رازی درباره درمان بیماران توصیه می‌کند ابتدا تا جایی که می‌توان باید از اصلاح تغذیه بیمار کمک گرفت، سپس داروهای ساده تجویز کرد و در صورت عدم کسب نتیجه از داروهای ترکیبی برای بیمار استفاده کرد.
طب‌سنتی در سالهی اخیر نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در حال حاضر نیز ایران در منطقه غرب آسیا به عنوان کشوری پیشرفته در حوزه طب سنتی و مکمل شناخته می‌شود. کمردرد و مشکلات اسکلتی عضلانی بیشترین دلیل مراجعه افراد به ویژه سالمندان به متخصصان طب سنتی است.
روش‌های درمانی در طب سنتی ایران
گیاه درمانی (Phytotherapy)
یکی از روش‌های درمانی در طب سنتی ایران گیاه درمانی است. درمان بیماری‌های مختلف جسمی و روحی به وسیله گیاهان را «گیاه درمانی» می‌گویند. یكی از روش‌های قدیمی جهان، طب گیاهی است. خداوند حكیم درمان همه بیماری‌ها و دردها را در طبیعت قرار داده است. «طبیعت خادم طبیعت است».
ماساژ درمانی (Massage therapy)
یکی دیگر از روش‌های درمانی طب سنتی ایران ماساژ درمانی است. درمان بیماری‌های عضلانی، اسكلتی، گوارشی، سردردها، رفع استرس و افسردگی، بهبودی جریان خون و افزایش اكسیژن رسانی به بافت‌ها و بهبودی ده‌ها بیماری دیگر از خواص ماساژ درمانی است. بعضی ماساژهای درمانی عبارتند از: ایروودا، یومیهو، تای ماساژ، ماساژهای آرام بخش و ماساژهای زیبایی.
شیاتسو (Shiatsu)
فشردن نقاط حیاتی بدن برای سلامتی، توسط انگشتان دست را «شیاتسو» می‌گویند که از دیگر روش‌های درمانی طب سنتی است. یك تكنیك سالم و موثر كه بیشتر پیشگیری كننده است و به عنوان شكلی از فیزیوتراپی برای بیماری‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیماران انرژی و نیروی ذخیره شده خود را از این طریق به دست می‌آورند و افرادی را كه از استرس، تنش، افسردگی و یا بی‌خوابی رنج می‌برند، می‌توان با این روش درمان كرد.
حجامت (Cupping)
حجامت نیز یکی دیگر از روش‌های درمانی طب سنتی است. در زبان فارسی حجامت به معنی مداوا تعریف شده و یك روش خون گیری است كه برای پیشگیری از بیماری‌ها و درمان بعضی بیماری‌ها انجام می‌گیرد. حجامت خشك بدون تیغ و خونگیری است و حجامت تر همراه خونگیری است. شیخ الرئیس ابوعلی سینا حجامت را به عنوان یك ركن درمانی مطرح كرده است.
مردم بر اساس توصیه رسول اكرم (ص) كه می‌فرمایند: «بهترین عید، دوره حجامت است»، عید خون می‌گرفتند.
حجامت در پیشگیری و درمان بیماری‌هایی چون آسم، اعتیاد به مواد مخدر، نارسایی هضم غذا، سردردهای میگرنی و اعصاب، چربی خون، غلظت خون و بیماری‌های پوستی كاربرد دارد.
بادكش درمانی (Dry cupping)
از روش‌های دیگر طب سنتی در ایران بادکش درمانی است. بادكش درمانی، ایجاد مكش در نقاط مختلف بدن به منظور انبساط عروقی بدن و انحراف مواد از نقطه خاص است كه حجامت خشك نیز می‌نامند. انجام بادكش و چرخاندن لیوان روی بدن افراد فلج شده ناشی از سكته مغزی و قلبی، باعث بهبودی می‌شود. در بعضی بیماران انجام بادكش با تركیبی از روغن‌های مخصوص باید صورت گیرد.
زالو درمانی (Leech therapy)
زالو درمانی یكی از روش‌های خون گیری طبی محسوب می‌شود كه به لحاظ نحوه خون گیری و ماده هیرودین كه توسط زالو به بدن وارد می‌کند، در طب سنتی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. هر زالویی اثر درمانی ندارد. در بزاق زالو ماده ضد انعقادی وجود دارد كه موجب رقیق شدن خون، باز شدن عروق تنگ و در نتیجه موجب افزایش خون رسانی و اكسیژن رسانی موضع یا عضو می‌گردد.
اكنون زالو درمانی در بیماری‌هایی چون تنگی عروق قلب، پیوند پوست، پیوند اعضاء، واریس، ضایعات پوستی، بیماری‌های مفاصل، آرتروز، هموروئید، زیبایی پوست و تقویت سیستم ایمنی كاربرد دارد.
فصد (رگ زدن) (Fasd)
یكی از روش‌های خون گیری در طب سنتی است. این عمل باعث دفع بسیاری از سموم بدن به خصوص در مواقع غلبه سودا شده و مواد زائدی كه در خون رسوب و افزایش پیدا می‌کند را نیز دفع می‌کند. فصد در واقع همان رگ زدن است، ولی باید توسط افراد ماهر و متخصص صورت گیرد.
كاربردهای مهم فصد عبارتند از:
كمردرد سیاتیكی، هموروئید، پاكسازی طبایع غالب، بیماری‌های گوارشی و…
آب درمانی یا آبزن‌ها (Hydrotherapy)
یكی از روش‌های طب‌سنتی است كه همراه با اسانس‌های گیاهی یا بدون آن‌ها، كاربرد زیادی برای بهبود رعشه، ضایعات پوستی، دردهای مفاصل، سیاتیك، نشاط و تقویت بدن، تقویت عضلات و اصلاح منافذ بدن، گرم كردن و افزایش رطوبت بدن دارد.
